po ITE? ….. “s’appello ai Sardi”?, de Mario Pudhu

Maio Pudhu s’at mandau custu arresonu. Dhi cherèis arrispondere?

Complimenti… «uomini [e féminas nono?] di buona volontà» chi ais cuncordau custu documentu!

Apu lígiu custu «APPELLO DI CATTOLICI SARDI» e, si mi potzo ‘cunfessare’ (méngius: professare) giai mi professo católicu, si católicu bolet nàrrere a èssere méngius cristianu de Gesugristu ca, a nàrrere sa veridade, giai timo meda, no tanti de no èssere católicu, ma de no èssere cristianu (de Gesugristu, ca po àteru solu is animales, in sardu, no funt cristianos).

Sa chistione est chi bògio èssere própriu cristianu e si a èssere católicu est calecuna cosa de prus e méngius, mi andhat bene meda. E po dha nàrrere totu, ca is foedhos (etichetas) funt una cosa ma su èssere est un’àtera, natzo chi bògio èssere cristianu ca timo meda de no èssere tanti cristianu o comente tocat: mi ia a pòdere cunsiderare, coment’e católicu puru, prus una “brebè niedha” chi, coment’e colore, est fintzes diferente meda de “bianca nida”.

Natzo, tandho, chi bògio e ispero de arrennèscere a èssere cristianu (católicu).

Ma innoghe, oe (hic et nunc, chi bosi paret méngius), no seus in sa Badhe de Giosafat: seus in s’istória e logu chi nosi at fatu e su “giudítziu” (si giudítziu portaus) seus faendhodhu noso: libbertade e responsabbilidade nosta, de donniunu de noso cun númene e sambenau, professione, residéntzia e domíciliu cun n. de domo e fintzes piessignos o “segni particolari”, cun crebedhu e cusciéntzia personale.

Ma ligendho custu documentu (cunsideru a parte e aprétziu po sa bona volontade, chi mai manchet!!!) apo tentu s’impressione chi ia tentu ligendho cudhu “Trent’anni di autonomia” chi iant iscritu “a otto mani” fache a su 1976 – 1977, Sotgiu, Brigaglia, Contini e mi iat furriau deasi s’istògomo (in custu documentu prus pagu, ma repetita iuvant) chi in sa cantzone chi dhis ia postu dhos apo cunsideraos «bator majarzos istipendhiados» (epuru dhue iat duos istóricos, unu docente universitàriu chi mi fut pràchiu meda po su cursu istória – e no dhu natzo ca geo ndh’ischia prus de issos! –, unu giurista e unu antropòlogu – e no dhu natzo ca geo ndhe cumprendhia prus de issos!). Ma solu ca is Sardos no teneus bisóngiu de brúscius/majàrgios e ne de buscerias: teneus solu bisóngiu de èssere gente responsabbile, CIOÈ líbbera. Totu s’àteru est buratinismu. Dipendhéntzia. Pregadoria pedidoria prantu de pedidores.

E cale fut e cale est s’impressione chi fui naendho? Chi is Sardos seus in sa “ribalta della storia” (o est chi seus in d-un’istória “ribaltata” faendho s’errisu de is carros furriaos?) in custas úrtimas dechinas de annos de s’era cristiana, e no de séculos e comente e poite!

E bosàteros puru mi ais fatu bènnere a conca sa matessi pregonta: Ma custos funt nàschios erisero? E no dhu natzo tanti pentzandho si connoscheis o nono sa realtade plurimillenària de is Sardos, ma si faeis assumancus contu de s’istória de su tempus nostu chi ais bíviu e biveis no creo prus pagu de mimi.

Giai est abberu chi s’istória de su domíniu prus grae de totu is tempos “civilizzandoci” nos’at iscagiau corpus e ànima, crebedhu e cuscièntzia a su puntu chi no ischeus it’est sa Sardigna cun su pópulu chi si dhue agatat de millénnios, si seus «regione» (de ite?) o si est chi teneus «Regione» (de ite e po ite?), ne chie seus e ne inue portaus is peis (no natzo sa conca, si ndhe portaus).

Epuru, po ischire fàere distintziones e cumprèndhere, no creo chi siat mancu pagu s’istúdiu “scientifico” chi aus fatu, si no dh’aus solu imparau a “memoria” po dh’arrepítere bene a is esames e interrogatziones, che cosa iscrita in su hard disc cun sa ‘intelligéntzia’ de una «memoria di massa» po su chi ‘cumprendhet’e su chi tenet de ‘responsabbilidade’ e chistiones de afrontare.

E a dónnia modu, chi nosi praxat o nono, chi dh’iscaus o nono, de totu su chi faeus noso seus responsàbbiles noso. S’àteru est buratinismu e dipendhéntzia, e manc’una eticheta (calesiògiat dhi bollaus apicigare) càmbiat sa realtade e mancu su diritu e dovere personale e colletivu e necessidade manna de sa natzione sarda.

Bògio èssere, e dh’apo decídiu, cristianu católicu, ma custu documentu geo no dhu firmo, e no tanti ca no est destinau a totu is Sardos ma a is católicos, chi antzis iaus a dèpere èssere de cusciéntzia prus singilla e onesta, interessamentu e dovere prus precisos e fitianos, in “prima línia” no a fosile in manu ma a libbertade e responsabbilidade personale e colletiva che gente chi seus, ca a èssere própriu gente giai est a èssere cristianos e méngius católicos puru.

Sa chistione est chi custu documentu faet “tabula rasa” de sa chistione natzionale de is Sardos – ca nudh’àteru est sa realtade istórica de sa Sardigna e de is Sardos si no una chistione natzionale – e insistit invece in sa dipendhéntzia a pedire is agiudos de pisa e deosi sighindho in s’istrada de totu is dipendhéntzias; e si “Charitas” dhue at a dèpere èssere ca a èssere frades totus tocat (ma mai aus a arresurtare a èssere umanidade/cristianidade perfeta, po cantu si at a agatare s’umanidade e isperandho chi no isparessaus is Sardos comente seus isparessendho) no est però su dipendhentismu / domíniu / parassitismu s’istrada de fàere ne de is àteros pópulos e mancu de noso Sardos.

E geo ispero chi is Pastores nostos, Píscamos e Preides, iscant connòschere sa boghe de is brebès chi pastórigant, fintzes si seus a boghe sorrogada e bàscia bàscia e fintzes pérdia, ma no po male a su gúturu (e mancu a fortza de prànghere e pedire e pregare is politicantes de dónnia colore e càlibbru ispimpirallaos in totu is partidos a tres colores), e ispero no siant ibertandho chi su Covid-19 o àtera pidémia che pinnighet is “bècios” po èssere prus trancuillos predicandho a una anónima incolore gioventude iderrrexinada che fígia de nemos, sighendho a no fàere contu si mancu sa paràula de Deus est digna o nono de èssere predicada in sa limba de is Sardos, o chi no seus is Sardos dignos de nàrrere e cumprèndhere sa paràula de Deus in sa limba nosta, o si issos no si pentzant dignos de dhu fàere e solu ca no faent contu de sa dignidade de is Sardos. E tra su disanimare is Sardos e su nosi animare (giare ànimu, sa fídúcia necessària in noso, coràgiu, ispera, abbrítios, bona volontade e no depressione/disànimu) si mi dhu permitint dhis ia a cossigiare de nosi giare méngius ànimu, ca su disànimu est a no ischire mancu ite fàere e a no fàere mancu su pagu chi podeus (e peus puru a pentzare chi no podeus fàere su meda chi puru podeus).

Santu Giuanni Suérgiu 30 de donniasantu 2020                                                              Mario Pudhu